Ενότητα 4 Κεφάλαιο 5 : Η Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα.

Ο Τρικούπης στο βήμα της Βουλής

 Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η Ελλάδα κατέβαλλε προσπάθειες να γίνει ένα σύγχρονο αστικό κράτος όπως τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά.
Κυρίως στις περιόδους όπου τη διακυβέρνηση της χώρας είχε ο Χαρίλαος Τρικούπης πραγματοποιήθηκαν πολλά και σημαντικά έργα, όπως η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου, η αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας και η κατασκευή οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου. Σημαντικό ρόλο στις οικονομικές εξελίξεις αυτής της περιόδου παίζουν Έλληνες επιχειρηματίες που ζουν στην Αίγυπτο, στην Κωνσταντινούπολη και την Οδησσό, καθώς αγοράζουν γη, ιδρύουν τράπεζες και ασχολούνται με τη ναυτιλία.

Φωτογραφία από τις εργασίες διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου 

πίνακας του Κ. Βολανάκη που αναπαριστά τη διώρυγα της Κορίνθου

Για να πραγματοποιηθούν όμως αυτά τα σημαντικά δημόσια έργα, το ελληνικό κράτος πήρε μεγάλα δάνεια. Παράλληλα , η άρνηση των ελληνικών κυβερνήσεων να φορολογήσουν το μεγάλο πλούτο είχε ως συνέπεια τα έξοδα του κράτους να είναι διαρκώς περισσότερα από ότι τα έσοδα. Με αυτό τον τρόπο, η Ελλάδα δεν μπορούσε να πληρώσει τα χρέη της. Στα τέλη μάλιστα του 19ου αιώνα θα εκδηλωθεί μια παγκόσμια οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα το εμπόριο να υποχωρήσει και οι εξαγωγές σταφίδας, που ήταν το κύριο προϊόν που παρήγαγε εκείνη την εποχή η Ελλάδα, να μειωθούν. Η δύσκολη αυτή οικονομική κατάσταση θα αναγκάσει τον Χαρίλαο Τρικούπη το 1893 να κηρύξει την πτώχευση του ελληνικού κράτους, δηλαδή την αδυναμία να πληρώσει η Ελλάδα τους δανειστές της.


Η οικονομική κρίση θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στον απλό λαό. Πολλοί άνθρωποι από την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, στην πλειονότητα τους αγρότες, υποχρεώθηκαν να γίνουν μετανάστες στις Η.Π.Α, προκειμένου να επιβιώσουν οικονομικά. Εκεί μαζί με εκατομμύρια άλλους μετανάστες από την Ευρώπη θα γίνουν εργάτες σε βιομηχανίες και ορυχεία. Θα αντιμετωπίσουν συχνά την εχθρότητα και το ρατσισμό των ντόπιων πληθυσμών και θα εργαστούν υπό πολύ δύσκολες συνθήκες.

Γελοιογραφία με τον Τρικούπη στα χρόνια της πτώχευσης

Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα θα συνδυαστεί με την πολεμική ήττα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το 1897 θα ξεσπάσει ελληνοτουρκικός πόλεμος στον οποίο ο ελληνικός στρατός, με αρχιστράτηγο τον διάδοχο Κωνσταντίνο, ηττήθηκε. Μάλιστα, οι οθωμανικές δυνάμεις έφτασαν ως τη Λαμία και σταμάτησαν τις πολεμικές επιχειρήσεις, μόνο αφού ο σουλτάνος έλαβε διαβεβαίωση από τις Μεγάλες Δυνάμεις ότι η Ελλάδα θα πλήρωνε τεράστια πολεμική αποζημίωση.

Έλληνες που περιμένουν το πλοίο για να μεταναστεύσουν στην Αμερική

Προκειμένου να πληρώσει την αποζημίωση, η Ελλάδα αναγκάστηκε να πάρει νέο δάνειο. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβληθεί στην Ελλάδα μια επιτροπή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) που θα έλεγχε στο εξής τα οικονομικά του ελληνικού κράτους, χειροτερεύοντας ταυτόχρονα τους όρους διαβίωσης των λαϊκών στρωμάτων. Ο ελληνικός 19ος αιώνας κλείνει επομένως με μια διπλή ήττα: στρατιωτική και οικονομική.

Ασκήσεις Κατανόησης

1. Ποια σημαντικά έργα έγινα στα τέλη του 19ου αιώνα;

2. Ποια οικονομικά προβλήματα αντιμετώπισε το ελληνικό κράτος στα τέλη του 19ου αιώνα;

3. Τι συνέπειες είχε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897;

Ιστορικό Εργαστήρι μέσα από πηγές.

Βλέπω το ντοκιμαντέρ για τη μετανάστευση των Ελλήνων στις ΗΠΑ. Ποιες δυσκολίες αντιμετώπισαν οι Έλληνες που μετανάστευσαν ;