Ενότητα 5 Κεφάλαιο 3. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος 1914-8

Από τα τέλη του 19ου αιώνα αυξήθηκε ο οικονομικός και πολιτικός ανταγωνισμός των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Τα αναπτυγμένα βιομηχανικά κράτη της Ευρώπης προσπαθούσαν να αυξήσουν την οικονομική τους δύναμη και να αποκτήσουν τον έλεγχο των παγκόσμιων αγορών, των πρώτων υλών (πετρέλαιο) και των αποικιών. Κάθε μεγάλη δύναμη επίδιωκε να εκτοπίσει τις ανταγωνίστριές της, προκειμένου να εξασφαλίσει για τον εαυτό της, το μεγαλύτερο οικονομικό πλεονέκτημα, ελέγχοντας όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές ή χώρες.

Η Ευρώπη πριν την έναρξη του πολέμου

Ο οικονομικός αυτός ανταγωνισμός συνοδεύτηκε από τον ανταγωνισμό των στρατιωτικών εξοπλισμών και των πολεμικών δαπανών. Αυξήθηκαν οι επενδύσεις στην πολεμική βιομηχανία και στην παραγωγή πολεμικού υλικού. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες μετατράπηκαν σταδιακά από οικονομίες ειρήνης σε οικονομίες πολέμου .

Δημιουργήθηκαν δύο μεγάλες συμμαχίες χωρών που συγκρούστηκαν τελικά μεταξύ τους. Από τη μια μεριά, η Εγκάρδια Συνεννόηση (Αντάντ ) που ως μέλη της είχε την Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία και κατά τη διάρκεια του πολέμου θα προστεθούν, σε αυτήν, η Ιταλία και η Ελλάδα. Από την άλλη, συμμάχησαν μεταξύ τους οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας που εξασφάλισαν την υποστήριξη της Βουλγαρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Τραυματισμένοι στρατιώτες

Αφορμή για την έναρξη των πολεμικών συγκρούσεων ήταν η δολοφονία του διαδόχου του αυστροουγγρικού θρόνου στο Σαράγιεβο της Σερβίας, το καλοκαίρι του 1914. Αρχικά όλοι πίστευαν ότι ο πόλεμος δεν θα κρατούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σύντομα, ωστόσο, ο πόλεμος που ξεκίνησε στην Ευρώπη πήρε παγκόσμιες διαστάσεις.

Η ζωή στα χαρακώματα

Τον Α παγκόσμιο πόλεμο κέρδισαν οι δυνάμεις της Αντάντ και οι μεγάλες αυτοκρατορίες της Ευρώπης (Αυστροουγγαρία, τσαρική Ρωσία, Οθωμανική αυτοκρατορία) διαλύθηκαν, δημιουργώντας νέα εθνικά κράτη. Το τίμημα όμως της νίκης ήταν πολύ ακριβό για όλους νικητές και ηττημένους. Ο Α παγκόσμιος πόλεμος ήταν μια περίοδος πρωτόγνωρης βαρβαρότητας και βίας που κατέστρεψε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και οικονομίες. Στον πόλεμο στην Ευρώπη σκοτώθηκαν 8,5 εκατομμύρια άνθρωποι και άλλα 21 εκατομμύρια τραυματίστηκαν, ενώ ανεξακρίβωτος ήταν ο αριθμός των θυμάτων στον άμαχο πληθυσμό από τις επιδημίες, την πείνα και τους βομβαρδισμούς. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας των βιομηχανικών χωρών έκανε δυνατή τη χρήση, για πρώτη φορά, νέων σύγχρονων όπλων μαζικής καταστροφής, όπως χειροβομβίδες, υποβρύχια, αεροπλάνα και χημικά όπλα.

Χαράκωμα του γερμανικού στρατού

Η εμπειρία από το πολεμικό μέτωπο ήταν τραυματική για τους στρατιώτες που συμμετείχαν στις πολεμικές συγκρούσεις. Οι αντίπαλοι στρατοί πολεμούσαν σε χαρακώματα, δηλαδή σε βαθιά χαντάκια που είχαν σκάψει στη γη. Στα χαρακώματα ζούσαν χιλιάδες στρατιώτες για μεγάλο χρονικό διάστημα κάτω από φρικτές συνθήκες : εκτός από τις βροχές και τη λάσπη, τις ψείρες και τα ποντίκια, πέθαιναν από αρρώστιες και επιδημίες ή σκοτώνονταν από τους βομβαρδισμούς των αντιπάλων τους. Πολλοί στρατιώτες δεν άντεξαν και κατέρρευσαν ψυχολογικά, πολλοί τρελάθηκαν και αρκετοί λιποτάκτησαν δηλαδή εγκατέλειψαν το στρατό. Αναπτύχθηκαν σε πολλές χώρες, κατά τη διάρκεια του πολέμου, αντιπολεμικά κινήματα και έγιναν απεργίες και διαδηλώσεις εναντίον του πολέμου που αντιμετωπίστηκαν, όμως, με βία από όλες τις κυβερνήσεις.


Ερωτήσεις Κατανόησης.

1. Ποια είναι η αιτία και ποια η αφορμή για την έναρξη του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου;

2. Ποια αντίπαλα στρατόπεδα συγκρούστηκαν;

3. Ποιες ήταν οι συνέπειες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες;

4. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ονομάστηκε και πόλεμος των χαρακωμάτων. Μπορείς να εξηγήσεις το λόγο;