Ενότητα 4 κεφάλαιο 3 . Ερμούπολη : μια νέα πόλη γίνεται οικονομικό κέντρο του νεοελληνικού κράτους

Η Σύρος τον 18ο αιώνα

Η Σύρος τον 19ο αιώνα

Παρατηρώ τις δύο εικόνες . Ποια μεγάλη διαφορά εντοπίζω ; 

Από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, αλλά και σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα , η Ερμούπολη θα αναδειχθεί στο σημαντικότερο εμπορικό και αργότερα βιομηχανικό κέντρο του νέου ελληνικού κράτους. Η Ερμούπολη ως οικισμός δημιουργήθηκε, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, από ελληνικούς προσφυγικούς πληθυσμούς που έφταναν στο νησί της Σύρου από τις περιοχές που είχαν καταστραφεί από τους Οθωμανούς. Χιώτες, Σμυρνιοί, Ψαριανοί και άλλοι πρόσφυγες θα αποτελέσουν τον αρχικό πληθυσμό της νέας πόλης.


Όλο αυτό το ανθρώπινο δυναμικό θα εκμεταλλευτεί την ουδετερότητα των αρχικών καθολικών κατοίκων του νησιού, την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων που είχε εξασφαλίσει το νησί και την πολύ σημαντική γεωγραφική θέση της Σύρου στους τότε εμπορικούς δρόμους μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Το αποτέλεσμα θα είναι η Ερμούπολη να εξελιχθεί πολύ γρήγορα σε ένα μεγάλο κοσμοπολίτικο αστικό κέντρο που πρωταγωνίστησε στο εμπόριο της Ανατολής με τη Δύση, αποκτώντας μεγάλη οικονομική σημασία για το νέο ελληνικό κράτος.

Οδός Ερμού τον 19ο αιώνα

Η οικονομική ανάπτυξη είχε ως συνέπεια την αύξηση του πληθυσμού της πόλης. Για 4 περίπου δεκαετίες, η Ερμούπολη θα παραμένει η δεύτερη μεγαλύτερη, μετά την πρωτεύουσα Αθήνα, πόλη του ελληνικού κράτους. Περίπου 21.000 άνθρωποι κατοικούσαν σε αυτήν το 1870 και συνολικά 30.000 σε όλο το νησί, όταν στην Αθήνα, την ίδια περίοδο, κατοικούν μόνο οι διπλάσιοι περίπου κάτοικοι (44.000). 

Η Ερμούπολη θα αποκτήσει ένα καθαρά αστικό χαρακτήρα ζωής με σημαντική πολιτιστική κίνηση. Ιδρύονται Λέσχες, εκδίδονται εφημερίδες, λειτουργεί το πρώτο δημόσιο Γυμνάσιο της χώρας με γυμνασιάρχη το Νεόφυτο Βαμβά και από το 1864 λειτουργεί το “Θέατρο Απόλλων” . Πολλά επιβλητικά κτίσματα θα διακοσμήσουν την νέα πόλη, όπως το Δημαρχείο, η αρχοντική συνοικία τα Βαπόρια και ο ναός του Αγίου Νικολάου, τα οποία αποδεικνύουν την οικονομική δύναμη της τοπικής αστικής τάξης των εμπόρων και των βιομηχάνων.

Παλιό εργοστάσιο της Ερμούπολης

Ήδη από τα μέσα του 19ου η Ερμούπολη, πέρα από εμπορικό κέντρο, θα αναπτύξει και τη βιομηχανική παραγωγή. Βυρσοδεψεία, ναυπηγείο και κλωστήρια θα συγκροτήσουν μια σημαντική βιομηχανική ζώνη, με δεδομένο μάλιστα ότι η βιομηχανία δεν ήταν αναπτυγμένη στο νέο ελληνικό κράτος που συνέχιζε να βασίζεται κυρίως στην αγροτική παραγωγή.

Εικόνα του Δημαρχείου της Ερμούπολης σήμερα

Η ανάπτυξη της Ερμούπολης δεν αφορούσε ωστόσο όλο τον πληθυσμό της πόλης και του νησιού. Οι συνθήκες ζωής των λαϊκών στρωμάτων ήταν ιδιαίτερα δύσκολες. Οι επιδημίες συχνά αποδεκάτιζαν το λαϊκό πληθυσμό. Το 1854 ξέσπασε επιδημία χολέρας και περίπου 500 άνθρωποι, κυρίως από τα φτωχά λαϊκά στρώματα, πέθαναν. Οι διακυμάνσεις του εμπορίου έπλητταν συνεχώς τους εργαζόμενους και τους πρόσφυγες και η ανεργία και ο συνωστισμός των ανθρώπων σε πρόχειρες κατοικίες και καταλύματα αποτελούσαν την καθημερινότητα πολλών ανθρώπων.

Η δουλειά στους ταρσανάδες της Σύρου

Η δύσκολη ζωή των εργαζόμενων, τους οδήγησε να οργανωθούν και να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής και εργασίας. Στην Ερμούπολη ιδρύθηκε το πρώτο εργατικό σωματείο του νεοελληνικού κράτους το 1879 από τους εργάτες του ναυπηγείου με το τίτλο “Αδελφικός σύνδεσμος ξυλουργών του Ναυπηγείου”. Στις αρχές του 1879, λόγω της οικονομικής κρίσης, οι εργαζόμενοι στο ναυπηγείο κατέβηκαν σε απεργία και ακολούθησαν οι εργαζόμενοι στα βυρσοδεψεία, ζητώντας αυξήσεις στους μισθούς τους και επαναπρόσληψη όσων εργατών είχαν απολυθεί. Η απεργία κράτησε αρκετές εβδομάδες και ήρθε στρατός από την Αθήνα για να αντιμετωπίσει τις διαμάχες που είχαν ξεσπάσει στην πόλη. Τελικά τα αιτήματα των εργατών έγιναν εν μέρει δεκτά, αν και πολλοί εργάτες τελικά απολύθηκαν.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα η οικονομική σημασία της Ερμούπολης θα περιοριστεί, καθώς ο Πειραιάς θα αποτελέσει το κύριο λιμάνι της χώρας. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η Ερμούπολη θα γίνει σταδιακά μια επαρχιακή πόλη, χωρίς το οικονομικό και πολιτιστικό βάρος που είχε στο 19ο αιώνα.

Ερωτήσεις Κατανόησης : 

1. Ποιο είναι το ιστορικό της δημιουργίας της Ερμούπολης ; 

 

2. Ποιοι παράγοντες ευνόησαν την ανάπτυξή της ; 

  

3. Σε ποιους οικονομικούς τομείς αναπτύχθηκε η Ερμούπολη ; 

  

4. Ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των λαϊκών ανθρώπων στην Ερμούπολη ; 

5. Τι έγινε το 1879 στη Σύρο; 

Ιστορικό Εργαστήρι μέσα από πηγές  

Α.

Στην εικόνα βλέπουμε το Λοιμοκαθαρτήριο της Σύρου τον 19ο αιώνα .

Το 1837 κατασκευάστηκε το νέο Λοιμοκαθαρτήριο της Σύρου που διασώζεται μέχρι σήμερα στην τοποθεσία Λαζαρέττα. Το Λοιμοκαθαρτήριο ήταν ένας χώρος κοντά στο λιμάνι για την υποδοχή και προσωρινή απομόνωση των ταξιδιωτών που έφταναν με πλοίο σε περίπτωση που είχε εκδηλωθεί επιδημία. Οι ταξιδιώτες που έρχονταν κυρίως από Τουρκία και Αίγυπτο, έμεναν εδώ επί επτά ημέρες το λιγότερο. Σταδιακά η χρήση του κτηρίου άλλαξε και έγινε φυλακή. Στον 20 αιώνα "φιλοξενήθηκαν" πολιτικοί κρατούμενοι πριν περάσουν ως εξόριστοι στο νησί της Γυάρου.

Η ύπαρξη του Λοιμοκαθαρτήριου στη Σύρο του 19ου αιώνα σε τι συμπεράσματα μας οδηγεί σε σχέση με την πόλη, τις οικονομικές της δραστηριότητες και τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού;  

Β Διευρευνώ για ποιο λόγο η νέα πόλη ονομάστηκε Ερμούπολη.